اين يك واقعيت تلخ در تاريخ جامعه ماست كه با وجود گذشت بيش از يكصد سال از شكل‏گيرى احزاب در ايران، هنوز فعاليت فعالان سياسى در قالب تشكل‏ها، سازمان‏ها و احزاب سياسى نهادينه نشده است. علل اين پديده متعددند، از جمله فقدان فرهنگ كار جمعى، عدم شكل‏گيرى احزابى كه پا را از حلقه نخبگان فراتر گذاشته و در اقشار مختلف مردم رسوخ كرده باشند، و نيز مهم‏تر از همه، عدم پذيرش جايگاه و كاركرد احزاب توسط دولت‏هاى حاكم. با اين همه، و عليرغم همه دشوارى‏هايى كه بر سر راه تشكيل و فعاليت احزاب سياسى وجود داشته، احزابى نيز موفق شده‏اند به‏صورتى فراگير گسترش يافته و و نقش مهمى در روندهاى سياسى و اجتماعى كشور ايفا كنند. حزب جمهورى اسلامى، در زمره چنين احزابى بود.

هر چند پيدايش ايده تشكيل حزب جمهورى اسلامى دست كم به سال‏هاى قبل از پيروزى انقلاب اسلامى باز مى‏گشت، اعلام موجوديت حزب توسط هيأت مؤسس آن يعنى آقايان سيد محمد حسينى‏بهشتى، محمدجواد باهنر، سيد على حسينى خامنه‏اى، سيد عبدالكريم موسوى اردبيلى و اكبر هاشمى رفسنجانى، در 29 بهمن سال 1357 اتفاق افتاد. استقبال از عضويت در حزب، غيرمنتظره و فراتر از امكانات فراهم شده بود. عضويت ميليونى در تهران و شهرستان‏هاى سراسر كشور سبب شد دفاتر حزب در سراسر كشور به سرعت افتتاح گردد. دامنه تأثيرگذارى سياسى حزب جمهورى با انتشار روزنامه جمهورى اسلامى به سردبيرى ميرحسين موسوى از ارديبهشت سال 1358 دوچندان شد. تأثير مهمى كه حزب در همه‏پرسى جمهورى اسلامى، انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسى و همه‏پرسى مربوط به آن، انتخابات نخستين دوره مجلس شوراى اسلامى، دفاع از خط امام و انقلاب در شرايطى كه هويت آن در فضاى مملو از هيجانات و هياهوهاى سياسى مى‏رفت در محاق قرار گيرد، ماجراى عزل نخستين رئيس‏جمهور ايران و حوادث بعد از آن، بر آگاهان به تاريخ سى ساله جمهورى اسلامى پوشيده نيست. اما آنچه اهميت بيشترى دارد، انگيزه و هدف شكل‏گيرى اين حزب است كه شايد بهترين تبيين آن را بتوان در آثار باقيمانده از شهيد آيت‏الله دكتر بهشتى، كه نخستين دبيركل آن بشمار مى‏رفت، يافت.
او حزب را معبد مى‏ناميد و اين بدان معناست كه از ديدگاه وى، تلاش حزبى در زمره عبادات است. اگر عبادت را بر دو پايه نظر و عمل استوار بدانيم، (ايمان و عمل صالح) نتيجه آن خواهد بود كه هركس كه در حزبى كه داعيه اسلام‏مدارى دارد عضويت و مشاركت دارد، بايد بتواند ميان مبانى نظرى كه بدان باور دارد و عمل اجتماعى‏اى كه بدان مشغول است، رابطه‏اى منطقى و سازگار به‏وجود بياورد. زندگى آيت‏الله دكتر بهشتى خود نمونه‏اى بارز از چنين سازگارى ميان ميدان نظر و ميدان عمل است و كارنامه وى در حزب جمهورى اسلامى، يكى از نقاط اوج آن بشمار مى‏رود.

بر همين اساس بود كه در سال 1359، در زمانى كه حوادث كوچك و بزرگ در سراسر اين كشور تازه انقلاب كرده رخ می‏داد و اساس ادامه حيات نظام نوپاى جمهورى اسلامى زير سؤال بود، پس از پايان كار شوراى انقلاب اسلامى، تصميم به كناره‏گيرى از مناصب اجرايى گرفت تا نيمى از وقت خود را صرف ادامه مطالعات بنيادينى كه سالها پيش در مركز تحقيقات اسلامى دنبال مى‏كرد نمايد، و نيمى ديگر را به سر و سامان دادن به حزبى كه سخت نيازمند چنين كارى بود بپردازد. هرچند صدور حكم رياست ديوانعالى كشور (كه رياست قوه قضائيه بشمار مى‏رفت) از سوى امام خمينى مانع از تحقيق نيمه نخست برنامه او شد، اما پس از فراغت از كار روزانه، به حزب مى‏شتافت و به ساماندهى امور بزرگ‏ترين حزب سياسى كشور مى‏پرداخت. تدوين مواضع حزب، از مهم‏ترين گام‏هايى بود كه در اين راستا برداشت شد.
مباحثات مربوط به مواضع حزب بيشتر در جلساتى كه با شركت بنيانگذاران حزب تشكيل مى‏شد انجام مى‏گرفت و با تقسيم كارى كه صورت گرفته بود، به كار تدوين مواضع پرداخته مى‏شد. پس از آنكه حاصل كار در كتاب كم حجم »مواضع ما« منتشر شد، فشردگى مباحث و مطالب آن، ارايه تفصيلى آن را ضرورى ساخت. از همين‏رو، كلاس‏هاى مواضع تفصيلى حزب به‏صورت جلسات هفتگى و با شركت اعضايى كه از سراسر كشور مشتاقانه در آن شركت مى‏كردند، با درس‏گفتارهاى آيت‏الله دكتر بهشتى، آغاز شد. شهادت مظلومانه آيت‏الله دكتر بهشتى و بيش از هفتاد نفر از ياران برجسته امام و انقلاب در هفتم تير ماه سال 1360، اين مباحث ارزشمند را ناتمام گذاشت؛ شهادتى كه معبد را به مشهد مبدل ساخت و مهر تأئيدى بر نيت خيرى بود كه حزب بر اساس آن شكل گرفته بود.
آنچه در اين كتاب مى‏خوانيد، متن كامل و ويرايش شده آن يازده درسگفتار است كه در سال‏هاى فعاليت حزب جمهورى اسلامى به‏طور ناقص‏ترى منتشر شده بود. خوشبختانه با تلاشى كه صورت گرفت، همه نوارها به دقت با متون تطبيق داده شد و با زحمات بسيارى كه براى ويرايش آن صورت گرفت، به‏صورتى كه ملاحظه مى‏شود، درآمد كه حاصل تلاش بى‏دريغ ويراستار محترم است. اميد آنكه مطالب اين مجلد، به همراه مجلد ديگرى كه به مجموعه گفتارها، مصاحبه‏ها و دست‏نوشته‏هاى شهيد آيت‏الله دكتر بهشتى در خصوص حزب جمهورى اسلامى اختصاص دارد، فراهم‏كننده منبع ارزشمندى براى علاقمندان و پژوهشگران اين موضوع باشد.