همه ساله در ایام حج مسلمانان شور و حرارت صدر اسلام را دگرباره جان می‌بخشند و کعبه به مثابه مرکز الهام و تربیت روحانی مسلمانان رخ می‌نماید.

حج یکی از شعائر بزرگ اسلامی است که درخشش ویژهای در تاریخ اسلام داشته و نقش محوری در وحدت و تقویت بنیه معنوی مسلمانان دارد.

شریعت اسلام با تمامی ابعاد، باورها و نمادها در مناسک حج نهفته و مراسم با شکوه آن وضعیتی کاملاً استثنایی به دیانت اسلام بخشیده است.

در تکاپوی روحانی مناسک حج لطایفی هست که غالباً از دیدگاه ناظران بیگانه با فرهنگ اسلامی پنهان مانده است.

شهید آیت‌الله دکتر بهشتی از نگاه یک اسلام‌شناس، با استفاده از آیات حج و با تکیه بر روح تعالیم اسلامی و مشاهدات عینی به تبیین ابعاد، ظرایف و دقایق این رکن شریعت محمدی(ص) پرداخته و فلسفه آن را تشریح کرده است.

مجموعه این تفاسیر که در سالها و مکانهای مختلف بیان شده به همت «بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت‌الله دکتر بهشتی» تدوین و در آستانه ایام حج منتشر و در دسترس عموم قرار گرفته است.

مناسک حج بیش از هر چیز ناظر بر ایجاد و تقویت روحیه برادری دینی و ایمان به عقیده توحید است.

شهید آیت‌الله بهشتی پیرامون این دو محور و نقش تربیتی حج بر آحاد امت اسلامی و تأثیر مراسم و مناسک حج بر روابط برادری مسلمانان و مقابله آنان با مظاهر شرک و کفر بسط کلام داده و حج را عامل نیرومندی در همبستگی و اتحاد مسلمانان جهان می‌شناساند که اهمیت اجتماعی آن را نمی‌توان نادیده گرفت. همچنین ایشان، استقرار عقیده راستین یکتاپرستی در باور مسلمانان را از جمله نتایج تشریع حج می‌نامد و با مراجعه به آیات حج که از مبدأ وحی نازل شده و با الهام از آن، خط مشی هر مسلمان را در زندگی فردی و اجتماعی مشخص می‌سازد و او را به تکامل معنوی هدایت می‌نماید.

به عقیده شهید آیت‌الله بهشتی اعتقاد به توحید و یکتاپرستی در پیروان مکتب، روحیه شرک‌ستیزی و کفرگریزی ایجاد می‌کند و ایمان معنوی را با روح تازهای به کالبد جامعه اسلامی می‌دمد. همچنین اصل توحید علاوه بر اعتقاد به یگانگی خداوند با مظاهر شرک در افتاده و از پایگاه یکتاپرستی به نفی طاغوتها می‌پردازد. بر این اساس فریضه حج قادر است شیوه زندگی مسلمانان و جوامع اسلامی را دگرگون کند.

این دگرگونی که بر پایه توجه به معنویت و باور توحیدی است میتواند نظام اجتماعی و نهادهای سیاسی و اداری اجتماع مسلمانان را متحول نماید.

شهید آیت‌الله دکتر بهشتی همچنین ضمن تبیین فلسفه حج به این مهم می‌پردازد که شعائر اسلامی که جملگی از وحی منبعث‌اند، این توان و ظرفیت را دارند که از ورای قرنها، دشواریهای جوامع بشری را در شرایط امروز جهان چاره‌جویی کنند و حج تبلوری از این حقیقت است.

همبستگی و همدلی که در پرتو حج حاصل می‌شود از آن جهت که به هیچ یک از نهادها و سیستم‌های سیاسی وابسته نیست و مطلقاً از ایمان فرد مسلمان نشأت می‌گیرد حلقه پیوستگی و قدر مشترک جامعه اسلامی محسوب می‌شود و کمتر عاملی قادر است در ارکان آن تزلزل ایجاد کند.

امتیاز چشمگیر اسلام اصل توحید است و برگزاری همه ساله مناسک حج بیانگر هویت توحیدی مسلمانان می‌باشد که در جای‌جای این کتاب مورد تأکید قرار دارد.