موضوع این کتاب، تلاشی است که بر اساس مشاهده ضرورت پژوهش گروهی در مسائل دینی که از دغدغه‌های همیشگی شهید بهشتی در بیش از سی سال فعالیت علمی او بوده است شکل گرفته است. چالش‌های سهمگین ناشی از گسترش دامنة موضوعات جدیدی که اسلام‌شناسان در عصر حاضر با آن مواجه هستند از یک‌سو و میزان خطاپذیری استنباط‌های قائم به فرد از سوی دیگر، وی را به سمت تشکیل گروه‌های تحقیقاتی در موضوعات گوناگون سوق داد.

تشکیل کارگروه پژوهشی در موضوع چیستی حکومت اسلامی در آخرین سال‌های دهة 1330 از این جمله است. دوران پربار مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ (1349-1344) و گفت‌وگوهای متنوع و متعدد با ادیان و مذاهب دیگر در اروپا، ضرورت این رویکرد را دوچندان برجسته کرد. از همین رو ایشان پس از بازگشت از آلمان، رایزنی برای تشکیل یک پژوهش گروهی منسجم را با دوستان و همفکران آغاز کرد. این پیشنهاد از سوی برخی از آنان مانند آیات موسوی اردبیلی، مهدوی کنی، دکتر باهنر و دکتر مفتح با استقبال مواجه شد و برخی دیگر مانند آیت‌الله مطهری با وجود تأکید بر اهمیت آن، در ثمردهی آن به صورت کار گروهی ابراز تردید کردند. به هر حال، با ارائة طرح اولیه که متن آن را در این کتاب می‌خوانید، «مرکز تحقیقات اسلامی» در سال 1349 تأسیس و در مکان «مکتب امیرالمؤمنین(ع)» جنب «مسجد امیرالمؤمنین(ع)» واقع در خیابان نصرت تهران آغاز به کار کرد. کتاب‌های لازم تهیه شد و گروه‌های دو نفره به یادداشت‌برداری در موضوعات تعیین شده مشغول شدند. اهمیت کار برای دکتر بهشتی چنان بود که پس از سامان‌بخشی به کتاب‌های تعلیمات دینی دبیرستان و دورة راهنمایی که با همکاری دکتر باهنر و دکتر گلزاده غفوری و با یاری دکتر برقعی انجام گرفت، خود را در سال 1355 از خدمت در آموزش و پرورش بازنشسته کرد تا به‌طور تمام‌وقت به آن بپردازد. حاصل آن تلاش‌ها، هزاران صفحه یادداشت و تهیة پیش‌نویس چند مطلب بود که متأسفانه با اوج‌گیری مبارزات و سپس پیروزی انقلاب اسلامی، آن کار سترگ ناتمام ماند.

این کتاب در قطع جیبی و در 46 صفحه توسط بنیاد نشر آثار و اندیشه های شهید آیت الله دکتر بهشتی تهیه و توسط انتشارات روزنه در بازار نشر عرضه شد.