گزاف نیست اگر گفته شود در میان رهبران انقلاب اسلامی و معماران نظام جمهوری اسلامی، در فهم اهمیت، جایگاه و نقش تشکل و تحزب در حرکت به سوی جامعه ای که آرمان های مردم در آن تبلور پیدا کند، شهید آیت الله دکتر بهشتی گوی سبقت را از دیگران ربوده بود. وی که ضرورت کار تشکیلاتی را طی بیش از سی سال تجربة فعالیت اجتماعی و سیاسی آزموده بود، به همراه تعدادی دیگر از همفکران خود، ماه ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران در سال 1357، دست بکار ایجاد تشکلی شد که سرانجام در 29 بهمن 1357 با نام «حزب جمهوری اسلامی» اعلام موجودیت کرد.

مشغله های فراوان آیت الله دکتر بهشتی در طی ماههای نخستین پس از پیروزی، از جمله در شورای انقلاب و مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی، فرصت رسیدگی کافی به مسئولیتش به عنوان

دبرکل حزب را از وی سلب کرد. این در حالی بود که حزب با شتابی فزاینده در حال گسترش و در نتیجه، نیازمند ساماندهی و سازماندهی بود. از همین رو بود که پس از پایان کار شورای انفلاب، تصمیم گرفت که با وجود آگاهی از تواناییهای خود در مدیریت اجرایی کشور و حل بحرانهای کوچک و بزرگی که آن روزها از هر گوشه و کنار کشور برمی خاست، تمامی وقت خویش را صرف دو کار بنیادینی که به اعتقاد او پایایی و پویایی جمهوری اسلامی در گرو آن بود بپردازد: ادامة کار تحقیقاتی سترگی که در زمینة اجتهاد در اصول فقه با همفکرانش از سال 1349 در مرکز تحقیقات اسلامی آغاز کرده بود، و رسیدگی به حزب جموری اسلامی و تقویت و تهذیب تشکیلات آن. چنین بود که پذیرفتن مسئولیت دیوان عالی کشور از سوی امام خمینی را مشروط به ادامة تلاش برای ادارة حزب در خارج از وقت اداری دادگستری کرد.

چنانکه در این کتاب خواهید دید، دیدگاه انسان گرایانة شهید بهشتی در ترسیم اهداف و تعیین ضوابط و تنظیم ارتباطات درونی و بیرونی حزب نیز هویداست. تلاش او بر آن بود که حزب معبد بماند و به معبود تبدیل نشود، جایگاه و روابطش در جامعة چندصدایی بر اساس ملاک ها و معیارهای روشن و شفاف استوار بماند، بستری مناسب برای کشف، جذب و پرورش استعدادها باشد، به عنوان نردبان ترقی افراد به مناصب قدرت قرار نگیرد، و اگر داعیة تلاش برای برپایی جامعهای اخلاق بنیاد دارد، خود نیز نمونة کوچکی از آن جامعة ایده آل شود.

در مجلد دیگری که پیش از این منتشر شد، درس گفتارهای شهید آیت الله دکتر بهشتی دربارة مواضع حزب جمهوری اسلامی منتشر شد. در مجلد حاضر، گفتارها، گفتگوها و دست نوشته های ایشان در زمینة حزب تقدیم علاقمندان و پژوهشگرانی می شود که درصدد فهم اندیشه و کردار او هستند. در بخش پایانی کتاب، نمونه هایی از آیین نامه ها و شرح وظایف واحدهای حزب که شهید بهشتی در تنظیم آنها مشارکت داشته و مطالعة آنها به درک کارنامة حزب در دورهای که ایشان دبیرکل آن بودند کمک می کند آورده شده است.