در مجموعه اسناد لانه جاسوسی که سال 1387 منتشر شد،به دیدار بهشتی با ویلیام سولیوان،سفیر وقت آمریکا در تهران اشاره شده است:« روز 28 اسفند 1357 و در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب، “جی. بی. لامبراكیس”،مسوول بخش سیاسی سفارت آمریكا در تهران به همراه دو عضو دیگر سفارت در منزل شهید بهشتی با وی دیدار كردند.

در این دیدار راجع به مسائل مختلف انقلاب و روابط خارجی ایران پس از سقوط شاه و از جمله روابط آتی با آمریكا كه دغدغه مقامات واشنگتن بود سخن به میان آمد. ویلیام سولیوان،سفیر آمریكا پس از این ملاقات در نامه‌ای به وزارت خارجه كشور متبوع خود بهشتی را اینگونه توصیف می‌كند: او به وضوح سیاستمداری خبره است. زبان انگلیسی را خوب می‌داند. او متفكری قوی و روشمند و مدیری توانا است. سخنانش متمركز است و از شاخه‌ای به شاخه دیگر نمی‌پرد. بهشتی می‌گوید تلاش می‌كنیم به مردم خود بیاموزیم كه شكیبا باشند و سعی كنند كسانی را كه تاریخ گذشته ایران، آنان را لایق نمی‌شناسد درك كنند. او این سخنان را در پاسخ به سئوالی درباره روابط ایران و آمریكا مطرح كرد. او گفت: سیاستهای آمریكا برای مخالفان اسلامی، دردسرهای زیادی ایجاد كرده و همه مردم جهان از این سیاست ها متنفرند.»(1)
سولیوان نیز در کتابش این تماس ها را تائید کرده و نوشته است:«ما در زمان مناسب تماس و ارتباط مستقیم خود را با آیت الله بهشتی توسط یکی از کارمندان سیاسی سفارت برقرار ساختیم.او قبلا هم در سفارت ما در تهران بود و فارسی را هم خوب صحبت می کرد.من او را همراه خود به تهران آوردم تا ما را در ایجاد رابطه با انقلابیون ایران کمک نماید.»(2)
استمپل،کارمند سیاسی سفارت آمریکا در تهران نیز به رابطه مستقیم دکتر بهشتی با سفارت اشاره و نام این کارمند را “اسکودر” ذکر می کند.البته چنانکه گری سیک عضو شورای امنیت ملی آمریکا در دولت کارتر نوشته تماس های سولیوان و مسوولان سفارت آمریکا در تهران با مخالفین شاه از جمله بهشتی در اواخر دسامبر 1978 و اوایل ژانویه 1979 تائید شده بود.سولیوان تماس دیگری با بهشتی یک روز قبل از پیروزی انقلاب را تائید کرده است؛روز 21 بهمن 1357در تهاجم مردم تهران به مرکز ستاد مشترک ارتش، ۲۶تن از اعضای ارشد هیات مستشاری آمریکا در ایران به محاصره درآمدند.بهشتی و ابراهیم یزدی، پس از اطلاع از این موضوع، به صحنه آمدند و برای نجات محاصره‌شدگان در میان دوطرف درگیری آتش‌بس برقرار کردند. رئیس مستشاران آمریکایی از زیرزمین ساختمان ستاد ارتش این خبر را تلفنی به سولیوان اطلاع داد: «ما اطلاع یافتیم که آتش‌بس در اطراف ستاد کل برقرار شده و نه فقط ابراهیم یزدی که با ما تماس داشت، بلکه آیت‌الله بهشتی هم در صحنه حاضر شده و برای رهایی پرسنل ما از مخمصه کمک کردند.»به نوشته سولیوان:«ساعت ۵ صبح روز بعد افراد ما با وسائط نقلیه نظامی، درحالی که آیت‌الله بهشتی و یزدی شخصاً آنها را همراهی می‌کردند، وارد محوطه سفارت شدند. چارلی ناس (معاون سولیوان) از بهشتی و یزدی به‌واسطه کمک و همراهی برای نجات اَتباع آمریکایی تشکر کرد و آنها هم متقابلاً از گرفتاری و ناراحتی‌ ای که برای افراد ما ایجاد شده بود، عذرخواهی کردند»(3)
مطالعه سایر اسناد نیز حاکی از این است که در آستانه انقلاب و یا پس از آن دیپلمات‌های آمریکایی با افراد و گروه‌هایی که احساس می‌شد دارای توان و نفوذ سیاسی اجتماعی هستند ملاقات‌هایی داشته‌اند. نکته جالب توجه این است که در گزارش‌هایی که توسط اعضای سفارت تهیه شده در برخی اسناد مقابل نام آیت‌الله بهشتی این عبارت آمده است: «شناخته شده برای سفارت، یکی از رهبران اصلی جناح خمینی»همچنین صریحاً اذعان می‌شود که در میان نزدیکان رهبر انقلاب، دکتر بهشتی از معدود چهره‌هایی است که با گروه‌ها و طیف‌های مختلف صنفی و سیاسی دیدار و گفت و گو دارد و بعضاً پیام‌های آنها از طریق بهشتی به امام منتقل می‌شود.(4)

1. اسناد لانه جاسوسی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، بهار 1387
2. ویلیام سولیوان؛‌ماموریت در ایران، ترجمه محمود مشرقی،‌انتشارات هفته، چاپ سوم، 1361
3. همان
4. آیت الله بهشتی و اسناد لاله جاسوسی فصلنامه مطالعات تاریخی،شماره 25

مقالات مرتبط:

معمای مذاکره

مذاکره با سران ارتش و بختیار

معمای هایزر

آيت‌الله بهشتي و اسناد لانه جاسوسي-بخش اول

آيت‌الله بهشتي و اسناد لانه جاسوسي-بخش دوم

آيت‌الله بهشتي و اسناد لانه جاسوسي-بخش سوم