محسن غلامي

مدارس و مكتبخانه ها همواره در رشد و توسعه جوامع بشري موثر بوده اند، اما در اين ميان بعضي از مدارس هستند كه در روند تاريخي و تحولات سياسي و اجتماعي نقش ويژه اي را بازي كرده اند. به طوري كه نام و نشان آن ها نه تنها به صرف نقش و جايگاه يك مدرسه بلكه به عنوان كانون تحولات مطرح است. مدرسه «دين و دانش قم» كه حدود 60 سال از تاسيس آن مي گذرد از جمله مدارسي است كه دانش آموختگان آن در جريان انقلاب اسلامي و سال هاي پس از آن در جايگاه هاي مديريتي كشور نقش داشته اند.

مجوز تاسيس دبيرستان دين و دانش قم در چهارم تيرماه سال 1334 به امضاي دكتر محمود مهران، وزير فرهنگ وقت به آقاي مهدي حائري ارائه شد. بعد از دو ماه نيز مهدي حائري به دليل كسالت، آقاي سيدمحمد بهشتي را به عنوان مسئول اين مدرسه معرفي كرد.

حال پس از حدود 60 سال از تاسيس اين مدرسه همزمان با هشتاد و پنجمين سالروز تولد شهيد آيت الله دكتر بهشتي ، كانون دانش آموختگان دبيرستان دين و دانش قم در تهران اعلام موجوديت كرد.

دكتر سيد محمدصادق طباطبايي به عنوان نخستين دانش آموخته دبيرستان دين و دانش مي گويد: اين مدرسه با يك كلاس با ظرفيت حدود 28 دانش آموز در سال 1334 راه اندازي شد. در اين مدرسه همزمان با تعليم دروس حوزوي، علوم جديد مانند تاريخ اسلام، فلسفه، رياضيات، جغرافياي اسلام، زبان خارجي و غيره

تدريس مي شد.

به گفته وي، آيت الله شبيري زنجاني، آيت الله سبحاني، آيت الله دكتر شهيد مفتح و آيت الله مصباح يزدي از شاگردان اين مدرسه بوده اند. همچنين شهيد بهشتي زبان انگليسي، شهيد دكتر مفتح شرعيات، آيت الله مكارم شيرازي عربي و علي اصغر فقيهي ادبيات را تعليم مي دادند.

ازجمله خصوصيات اخلاقي شهيد بهشتي اين بودكه در آن زمان چون امكانات تكثير نامه ها محدود بود، ايشان تمامي مكاتبات و پاسخ هاي خود را آرشيو مي كردند تا در زمان لازم استفاده شود. وي عنوان مي كند ايده مدرسه دين و دانش اين بود كه اصول دين و دانش با يكديگر مغايرت ندارند. وي با بيان خاطره اي مي گويد روزي شهيد بهشتي در سخنراني كه در مدرسه حقاني برگزار شد، نسبت به انتقادات تند برخي طلاب مانند مصباح يزدي به دكتر شريعتي، خطاب به طلاب گفت: اگر اين وضع آزاردهنده ادامه پيدا كند ديگر در اينجا سخنراني نمي كنم. اين دانش آموخته مدرسه دين و دانش همچنين به نحوه اعزام شهيد بهشتي به آلمان و پذيرش مسئوليت مركز اسلامي هامبورگ مي پردازد. دو سال پس از رحلت آيت الله العظمي بروجردي، به تصميم حضرات آيات ميلاني و خوانساري، شهيد بهشتي را در سال 1346 براي مسئوليت سرپرستي مركز اسلامي هامبورگ به آلمان اعزام كردند و در آن زمان، انجمن هاي اسلامي در هامبورگ و چند شهر ديگر آلمان شكل گرفت. شهيد بهشتي دركنگره انجمن هاي اسلامي در آلمان همواره بر مستقل بودن فعاليت اين انجمن ها تاكيد مي كرد و يكي از توصيه هاي ايشان اين بود كه اين انجمن ها بايد به شكل صنفي فعاليت و بر اساس اهداف اسلامي با فقر و بي عدالتي مبارزه كنند.

طباطبايي تصريح مي كند شيوه اداره دبيرستان دين و دانش از سوي شهيد بهشتي به اين صورت بود كه دائماً براي اولياي دانش آموزان پرسشنامه هايي را ارسال مي كرد و از آنان مي خواست پاسخ بدهند و وقتي پرسش اوليا مي رسيد ايشان همه سوال ها و پاسخ ها را با حضور اوليا و دانش آموزان به بحث مي گذاشت.

اين عضو كانون دانش آموختگان مدرسه دين و دانش با اشاره به شباهت هاي بسيار خصوصيات اخلاقي شهيد بهشتي و امام موسي صدر گفت: در سال 1344، محمدباقر صدر كه پسرعموي امام موسي صدر بود از آيت الله العظمي خويي نقل مي كرد كه وقتي امام موسي صدر قصد عزيمت از نجف را داشتند ، به ايشان گفته شد كه نرود، چون اگر 2 تا 3 سال ديگر در حوزه بماند، جزو برجسته ترين فقهاي روز خواهد شد كه در جواب، امام موسي صدر مي گويد محل حوزه ها براي من تنگ است و ما بايد وارد اجتماع شويم و كار ناتمام سيدجمال الدين اسدآبادي را به پايان برسانيم؛ با اين تفاوت كه خطاي او را مرتكب نشويم. چون سيدجمال الدين اسدآبادي قصد داشت اصلاحات را از راس شروع كند و البته به جايي نرسيد.

امام موسي صدر معتقد بود كه بايد وارد اجتماع شود و دست قشرهاي ضعيف و مردمي جامعه را بگيرد تا وقتي كه وارد جامعه مي شوند، بتوانند حق خود را بگيرند. اين خصوصيات اخلاقي امام موسي صدر مانند شهيد بهشتي است.

نصرت الله شادنوش يكي ديگر از دانش آموختگان دبيرستان دين و دانش هم مي گويد: شهيد بهشتي در دوراني كه هيچ تعاملي بين حوزه و مدرسه وجود نداشت، با يك تفكر عميق اين تعامل را ايجاد كرد؛ به گونه اي كه بسياري از مسئولان امروز كشور در آن زمان به عنوان دانش آموز خارج از وقت مدرسه، آموزش علوم جديد را فرا گرفتند. وي مي افزايد: آنچه بعد از پيروزي انقلاب مشخص شد، اين بود كه عمده دانش آموزان دبيرستان دين و دانش از خدمتگزاران، كارآفرينان و كارگزاران امروز نظام هستند. به گفته وي شهيد بهشتي هيچ ادعايي نداشت در حالي كه بالاترين و ارزنده ترين خدمت در راه آموزش طلاب را ايفا كرد. عمده افراد روحاني كه وارد كارهاي سياسي شدند، طلاب مدرسه حقاني بودند. بنابراين به جرات مي توان گفت كه الگو و سمبل ما براي تربيت و ساختن جوانان شهيد بهشتي بود.

شادنوش تصريح مي كند: كوچكترين مسائل آموزشي و تربيتي در دبيرستان دين و دانش مورد غفلت قرار نمي گرفت و شهيد بهشتي بر همه برنامه ها اشراف كامل داشت و سعي مي كرد تمامي پست هاي مسئوليتي را به شاگرداني كه خود تربيت كرده بود، واگذار کند.

وي به بيان خاطره اي از رعايت قانون و نظم و انضباط در اداره دبيرستان توسط شهيد بهشتي پرداخت و گفت: روزي در زمان فعاليت دبيرستان، به ما اطلاع دادند كه امام خميني (ره) سخنراني دارند، بنده به اتفاق يكي از دوستان پاي صحبت امام نشستيم و از كلاس درس غافل شديم و وقتي به مدرسه رسيديم، شهيد بهشتي علت تاخير را از ما پرسيد و گفتيم كه پاي صحبت امام خميني بوديم و حاضريم تمام صحبت هاي ايشان را براي صحت حرف مان براي شما بنويسيم. شهيد بهشتي گفتند، اين صحبت ها را بنويسيد، اما غيبت شما جاي خودش محفوظ است و در كارنامه قيد مي شود.

همچنين محمدحسن اصغرنيا، يكي ديگر از دانش آموختگان دبيرستان دين و دانش، با اشاره به اين كه شهيد بهشتي معتقد بود اگر نهالي كاشته مي شود بايد منتظر محصول آن ماند، گفت: انگيزه شهيد بهشتي اين بود كه افرادي را تربيت كند كه به عنوان سرمايه هاي اجتماعي، اداره كننده آينده كشور باشند.

اصغرنيا مي افزايد: از ديگر خصوصيات شهيدبهشتي به عنوان مسئول دبيرستان اين بود كه مستقيماً بركار دانش آموزان نظارت و كارنامه آنان را شخصاً امضا مي كرد. شهيدبهشتي از ساعت 3 بعدازظهر كه مدرسه دين و دانش تعطيل مي شد، اقدام به تشكيل كلاس هاي تربيتي علوم جديد مي كرد و دانش آموزان را با دروس جديد آشنا مي ساخت ضمن آن كه مسائل آموزشي را در اولويت قرار مي داد و پاي صحبت افراد مي نشست.

همچنين از كارهاي ماندگار شهيد بهشتي اين بود كه هيچ زمان متكي به دولت نبود. در مركز اسلامي هامبورگ هم تجار ايراني آن شهر را دور هم جمع و تاكيد مي كرد همه امور ايراني ها بايد مردمي اداره شود. به گفته وي شهيد بهشتي زماني كه از آلمان بازگشتند به لحاظ نيازي كه به وجود ايشان بود، اجازه داده نشد كه ديگر به آلمان بازگردند. وي با اشاره به اين كه ساده زيستي از خصوصيات شهيد بهشتي بود تاكيد مي كند كه در لباس پوشيدن و مرتب بودن ايشان زبانزد روحانيون بوده است. در حالي به شصتمين سالگرد تاسيس دبيرستان دين و دانش قم نزديك مي شويم كه اين مدرسه از حالت كانوني خود خارج شده و اكنون زيرنظر وزارت آموزش و پرورش اداره مي شود و نقش و جايگاه گذشته خود را از دست داده است.از اين رو جمعي از دانش آموختگان و فارغ التحصيلان دبيرستان دين و دانش همزمان با هشتاد و پنجمين سالروز تولد شهيد دكتر بهشتي بنيانگذار اين مدرسه در روز پنجشنبه، مصادف با عيد سعيد غدير در محل اين دبيرستان در قم ضمن اعلام موجوديت كانون دانش آموختگان دبيرستان دين و دانش به تبيين مباني معرفتي اين اقدام فرهنگي پرداخته و ياد و خاطره آيت الله شهيد بهشتي را گرامي مي دارند.

□

روزنامه ايران، شماره 5493 به تاريخ 1/8/92، صفحه 14 (جامعه)