رئيس جمهور يك كسي باشد كه از نظر التزام به مقررات اسلام و وظايف اسلامي‌اش در همه ابعاد، نمازش، روزه‌اش پرهيزش در همه ابعاد، از دروغ، از افترا، از تهمت، از نادرستي، ظلم و ستم، وظيفه‌گذاري‌اش در همه موارد يك مسلمان نمونه باشد

در شماره گذشته بخش نخست گفت‌وشنود خبرنگار ما با آيت‌الله دکتر بهشتی پیرامون انتخابات و اتهام‌هایی که در این مورد متوجه حزب جمهوری اسلامی است، از نظرتان گذشت. بخش دوم این گفت‌وشنود که در پی می‌آید دربرگیرنده نقطه‌نظرهای دکتر بهشتی درباره قانون اساسی، اختیارت رئیس جمهور و بالاخره گروه‌های سیاسی است که در پاسخ به سؤالات خبرنگار ما مطرح شده است:

دکتر بهشتی درباره راه‌یابی خود به مجلس خبرگان و قانون اساسی گفت: اگر آنجا شرکت بکنم مهم‌ترین دیدگاه من درباره قانون اساسی این است:

1. این قانون اساسی باید قانون اساسی برخاسته از ایدئولوژی اسلامی باشد و صددرصد اسلامی.
2. باید تحقق بخشنده به آرمان‌های اساسی ما در این انقلاب باشد. ما انقلاب کردیم تا جامعه‌ای به وجود بیاید که در آن جامعه انسان‌ها، با حداکثر آزادی به سوی کمال انسانی خودشان پیش بتازند و در این راه معتقد هستیم که نظم صحیح اجتماعی و روابط عادلانه اقتصادی و بینش مترقی اسلامی و انسانی بنیادهای اصلی هستند برای حرکت انسان جامعه طراز نوین ما به سوی این کمال، بنابراین یک‌یک اصول قانون اساسی قرآن‌گونه (چون قرآن این‌طوری است هر یک آیه‌اش مثل اینکه همه قرآن است) باید باشد.

در حالی که قانون اساسی باید بندبند و اصل‌اصل باشد در هر اصل آن باید تمام این نقطه‌نظرها به چشم بیاید. رعایت حداکثر آزادی در جامعه آینده نه بی‌بندوباری، رعایت روابط عادلانه اجتماعی در اداره جامعه ما، رعایت روابط عادلانه اقتصادی در مناسبات اقتصادی، بر پایه معیارهای اسلامی. این نقطه‌نظرهای اصلی است که ما در قانون اساسی دنبال خواهیم کرد و سعی خواهیم کرد تا آنجا که میسر است، این نقطه‌نظرها و این اصول حتی با تعبیرها و واژه‌ها و اصطلاحات خودمانی‌تر و اسلامی‌تر بیان بشود تا شکل غربی [نداشته باشد و] تا قانون اساسی ما نه محتوای غرب‌زده داشته باشد و نه تغبیرات غرب‌زده.

در عین حال باید بگویم همین طرح قانون اساسی که موجود است و روی آن مقدار زیادی کار شده است، بسیاری از مطالب را در درون خود دارد، نه اینکه ندارد، منتهی باید تکمیل کرد.

بعضی‌هایش را حذف کرد، بعضی نواقص را برطرف کرد و به خصوص شکل بهتری به آن داد، شکلی که متناسب با فرهنگی اسلامی باشد.»

طرح نو

دکتر بهشتی در پاسخ این سؤال که فکر می‌کنید تغییرات پیش‌نویس قانون اساسی در مجلس خبرگان چقدر باشد، و آیا به کلی تغییر می‌کند، گفت: ما هم معتقد هستیم به این که ضرورت ندارد، مجلس خودش را در چهارچوب پیش‌نویس این قانون اساسی زندانی کند. مجلس می‌تواند حتی طرحی نو بریزد، ولی در همان طرح نو باز درصد بالایی از این پیش‌نویس حضور خواهد داشت، ممکن است شکل عوض بشود، اما مقدار قابل ملاحظه‌ای از این مطالب پیش‌نویس را در خود خواهد داشت.

وی در پاسخ این پرسش که «خیلی‌ها می‌گویند اختیارات پیش‌بینی شده در پیش‌نویس قانون اساسی برای رئیس جمهور زیاد است و از او یک دیکتاتور می‌سازد، نظر شما در این مورد چیست» گفت: ما هم فکر می‌کنیم که یک مقداری از اختیاراتی که در این قانون برای رئیس جمهور پیش‌بینی شده بکاهیم. ولی البته آنقدر افراطی فکر نمی‌کنیم چون در همین انتقادهایی که می‌شود، شنیده‌ایم و دیده‌اید که می‌گویند، این اختیارات باید برای نمایندگان ملت باشد در حالی که غافلند رئیس جمهور انتخابی است و خود یک‌پا نماینده ملت است یعنی این‌ها فوراً تداعی می‌کنند با شاهی که نماینده ملت نیست. وقتی رئیس جمهور با رأی مردم انتخاب می‌شود نماینده ملت است.

از دکتر بهشتی پرسیده شد: در ترکیب شورای نگهبان قانون اساسی تغییراتی داده می‌شود یا خیر؟

دکتر بهشتی گفت: در آیین‌نامه و آن اصولی که مربوط به کیفیت کار شورای نگهبان قانون اساسی است حتماً اصلاحاتی داده می‌شود. در ترکیب شورا، باید بگویم با همین ترکیب می‌شود کار کرد و یک مختصری تغییر بدهید بهتر می‌شود کار کرد. ولی کادر اصلی‌اش به همین شکلی که هست، مطلوب است.

در شرط و شروط قانون اساسی، باید تغییراتی داده بشود. مثلاً یک نقص بزرگ در قانون اساسی است که می‌گویند: رئیس جمهور باید مسلمان و ایرانی باشد، به نظر من این خیلی کم است، بقیه را گذاشته‌اند به عهده مردم، در حالی که رئیس جمهورها در یک جامعه اسلامی باید در مسائل اسلام و در مسائل اجتماعی هر دو صاحب‌نظر باشند و چرا ما این قید را نیاوریم در قانون اساسی. تا مثل آمریکا نشود که فلان هنرپیشه هم هوس کند که رئیس جمهور بشود، اصلاً از آن اول نامزد نشود برای رئیس جمهوری. مثلاً‌ در نظام اسلامی عدالت یکی از شرایط است و می‌گوید که قاضی باید عادل باشد، امام جماعت باید عادل باشد، والی عادل باشد. ما اثری از این شرط در قانون اساسی نمی‌بینیم. رئیس جمهور باید عادل باشد و با تعبیری عامیانه، مردم بتوانند پشت سر رئیس جمهور خودشان نماز بخوانند. این یک تعبیر خودمانی است والا عدالت او از عدالت یک امام جماعت هم بايد دقيق‌تر باشد و عالي‌تر باشد. اين شرط را ما نمي‌بينيم بگذاريد مردم ما ذهنشان برود سراغ آنچه كه بايد بشود كه رئيس جمهور يك كسي باشد كه از نظر التزام به مقررات اسلام و وظايف اسلامي‌اش در همه ابعاد، نمازش، روزه‌اش پرهيزش در همه ابعاد، از دروغ، از افترا، از تهمت، از نادرستي، ظلم و ستم، وظيفه‌گذاري‌اش در همه موارد يك مسلمان نمونه باشد. امام بايد باشد و پيشگام مردم مسلمان باشد. من گمان نمي‌كنم تمام كساني كه پيش‌نويس قانون اساسي را خوانده‌اند، تا به امروز از رئيس جمهور يك چنين تصويري در ذهن داشته باشند. در اين شوراي نگهبان هم با اين كه يك جمله‌هايي اضافه شد اما گويا نيست. بالاخره معلوم نشد اين شوراي نگهبان كه مسئوليت بزرگي براي نگهباني اصول اين انقلاب دارد، غير از اينهائي كه گفته شده، چه مختصاتي بايد داشته باشد. ما آنجا گفتيم كه استاد دانشگاه حقوق باشد، قاضي ديوانعالي كشور باشد، روي اين سمت‌ها تكيه شده است اما روي آن ويژگي‌هاي ديگر تكيه نشده است. در مورد تركيب شوراي رياست جمهوري نيز سئوالاتي مطرح شد آيت‌الله بهشتي خاطرنشان ساخت كه چون در اين خصوص جزئيات را دقيقاً‌ نمي‌داند، نمي‌تواند نظر بدهد.

در پايان اين گفت و شنود، آيت‌الله دكتر بهشتي، پيامي به شرح زير خطاب به تمام گروه‌هاي سياسي (كه امروز در جامعه ما وجود دارند  اعم از گروه‌هاي اسلامي و غيراسلامي) فرستاد:

روابط اجتماعي ميان گروه‌ها و انسان‌هائي را كه در اين آب و خاك زندگي مي‌كنند به سوي روابط خصمانه طاغوتي سوق ندهند، بگذارند اين رابطه‌ها رابطه‌هائي سازنده باشد، شايد تعبير صحيح در اين باشد كه بگويم به سوي روابط تخريبي سوق ندهند بگذارند اين رابطه‌ها، روابطي سازنده باشد. چون اسلام حتي خصومت و قهرش سازنده است. نه تنها رحمتش سازنده است بلكه قهرش هم سازنده است. قهر تخريبي براي يك جامعه انساني خطرناك است. كوشش كنند به سوئي و سمتي گام بردارند كه برخورد آراء و افكار و مسلك‌ها و مكتب‌ها در جامعه ما برخوردي باشد كه به تكامل فكري و بينشي و عاطفي و مسئوليت‌آفرين در مردم ما پيش برود، نه به سوي درگيريهاي تخريبي كه اصل انقلاب و مصلحت اين است انقلابي را به احتمال قوي به خطر خواهد انداخت و راه را براي بازگشت نيروهاي اهريمني و استعمار و استعماري نو به دست اين استبداد كه خدمتگزار استعمار باشد خداي ناكرده هموار خواهد كرد. البته همانطوري كه مكرر در بحث‌هاي خصوصي و عمومي عرض كرده‌ام اطمينان دارم كه ملت ما هرگز چنين راهي را به سوي دشمن باز نخواهد گذاشت، اما چه بهتر كه هيچ گروهي متهم و در مظان تلاش براي باز كردن اين راه به سوي بيگانه قرار نگيرد و نباشد.